Doping u koni. Czy zioła zawierają substancje zakazane przez FEI?
Kontrowersje i pytania bez odpowiedzi
Rośliny zawierają wiele substancji aktywnych biologicznie. W przypadku niektórych gatunków nie są znane wszystkie składniki odpowiedzialne za aktywność biologiczną.
Na liście substancji zakazanych przez FEI (Międzynarodowa Federacja Jeździecka) znajdują się niektóre substancje obecne w surowcach zielarskich, jednak nie wymienia ona gatunków ziół. To sprawia, że trudno z całą pewnością ocenić czy podawanie danej rośliny jest bezpieczne.
Przepisy antydopingowe
Przepisy Antydopingowe i Kontroli Leczenia Koni, podobnie jak Przepisy weterynaryjne, Przepisy o Zawodach są określone przez PZJ (Polski Związek Jeździecki), w porozumieniu z FEI (Międzynarodowa Federacja Jeździecka) regulują zasady, na jakich odbywa się rywalizacja sportowa. W Polsce zastosowanie ma Lista Substancji Zakazanych i Kontrolowanych publikowana i corocznie aktualizowana przez FEI.
Lista Substancji Zakazanych dla koni obejmuje:
- Substancje zakazane i metody zakazane – całkowicie zakazane do stosowania,
- Substancje kontrolowane – zakazane do stosowania podczas zawodów z zachowaniem okresu karencji (nie mogą być wykryte w organizmie podczas zawodów).
FEI oświadcza, że „należy również pamiętać, że jeśli substancja ma taką samą budowę chemiczną lub działanie biologiczne jak substancja znajdująca się na Liście, jest również zabroniona, tak jak substancje wymienione z nazwy na Liście. Chcielibyśmy podkreślić, że jeźdźcy powinni współpracować ze swoimi lekarzami weterynarii w sprawie wszelkich produktów, które chcieliby podawać.”
Osoba Odpowiedzialna
Osobą, która ponosi odpowiedzialność za pozytywny wynik testów na obecność substancji dopingujących, jest osoba odpowiedzialna za konia, według definicji określonej
w obowiązujących Przepisach Ogólnych PZJ. Zwykle jest to zawodnik, ewentualnie właściciel konia.
Dla zawodników, którzy nie ukończyli 18 roku życia będzie to rodzic.
Lista substancji zakazanych jest regularnie aktualizowana i odpowiedzialność za jej znajomość spoczywa na Osobie Odpowiedzialnej.
Osoba Odpowiedzialna w pełni odpowiada za obecność substancji w próbce pobranej od konia, bez względu na to czy osobiście podaje koniom suplementy, w tym preparaty ziołowe itp., czy zleca to osobom trzecim.
Osobom Odpowiedzialnym powinna upewnienie się, że wszyscy członkowie ekipy zostali poinformowani o ryzyku związanym z podawaniem substancji w postaci leków, suplementów
i preparatów ziołowych, a także możliwości zanieczyszczenia żłobów, wiaderek, poideł i stosowania preparatów zewnętrznych (wcierki, maści itp.)
Zioła a substancje zakazane
Rośliny zawierają wiele substancji aktywnych biologicznie tzw. Fitozwiązków. Już teraz wyizolowano ponad 6000 alkaloidów roślinnych, głównie z roślin kwitnących, awiele z nich nie została jeszcze poznana. Suma składników aktywnych wszystkich ziół leczniczych, zarówno zachodnich jak
i stosowanych w medycynie wschodu, prawdopodobnie liczy miliardy.
Substancje te mogą znajdować się na Liście Substancji Zakazanych i Kontrolowanych lub wchodzić
w reakcje z innymi produktami. Dlatego ZAWSZE należy zachować ostrożność i na własną rękę sprawdzić czy na AKTUALNEJ liście substancji zakazanych znajduje się składnik aktywny rośliny. Lista FEI zawiera kilka tysięcy zakazanych substancji.
Wiele roślin zawiera substancje zakazane lub kontrolowane. Na przykład: czarci pazur z uwagi na zawartość harpagozydu, który jest substancją kontrolowaną, i jeśli jest stosowany powinna być zachowana wysoka ostrożność. Podobnie kozłek lekarski (waleriana) z uwagi na zawartość kwasu walerianowego. Ponadto kapsaicyna występuje w pieprzu Cayenne, a kwas salicylowy występuje w niewielkich ilościach w białej wierzbie, lucernie, krwawniku pospolitym i czerwonej koniczynie.
Stężenie składników aktywnych
Substancje i powiązane z nimi gatunki ziół mają jednak różne stężenie i w różny sposób są metabolizowane i wydalane z organizmu. Na przykład salicylany występują w korze wierzby w ilości do 10%, podczas gdy zawartość salicylanów w wiązówce błotnej jest mniejsza niż 0,5%. Czy można wobec tego podawać wiązówkę koniom sportowym? W jakiej ilości i na jaki czas przed startem należy ją odstawić? Nie wiadomo. Zwykle zalecane jest 48 godzin, ale z całą pewnością nie były przeprowadzane testy na wszystkich gatunkach ziół pod kątem przebadania wszystkich substancji wymienionych przez FEI.
Stężenie kontrolowanego składnika w roślinie ma kluczowe znaczenie. Czasem ilość jest tak niewielka, że nie będzie znacząca (jak na przykład salicylany w lucernie). Także ilość podanych ziół i czas karencji, czyli wycofanie ich odpowiednio wcześniej przed wyjazdem na zawody, ma decydujący wpływ na obecność substancji w organizmie. Niestety brak jest badań na ten temat i jednoznaczne określenie dokładnej ilości substancji aktywnych w roślinie, a także czas ich metabolizowani w organizmie jest zwykle niemożliwe.
Pastwiska
Przepisy FEI uwzględniają substancje występujące w ziołach, do których konie powszechnie mają dostęp na pastwiskach. Czy jednak naprawdę musimy zabronić wypasania konia na pastwisku, które zwykle obfituje w krwawnik? Wyniki kontroli koni pod kątem zastosowania zakazanych substancji w ostatnich latach na to nie wskazują. Prawdopodobnie znaczenie ma ilość tej substancji w organizmie koni. Składniki aktywne z ziół mogą być ekstarchowane lub syntetyzowane i dopiero podawane w dużym stężeniu będą problematyczne w świetle przepisów FEI. Wszelkie wątpliwości należy jednak skonsultować z Osobą Odpowiedzialną lub lekarzem weterynarii specjalizującym się w kwestiach dopingu.
Zioła suszone
Ważną kwestią, o której należy pamiętać to zanieczyszczenia surowca. Zioła często wzrastają w naturalnych warunkach i mimo jednorodnej uprawy mogą być skażone innym materiałem roślinnym np. makiem. Zdarza się to rzadko, jednak jest możliwe. Suszone zioła zwykle nie są też standaryzowane pod kątem zawartości składników aktywnych, czyli nie mają określonej dokładnej ilości składanka aktywnego.
Droga podania - uwaga na wcierki i smary
Nie tylko podawanie ziół w posiłkach wiąże się z ryzykiem. Stosowanie zewnętrzne produktów zawierających substancje zakazane jako składnik preparatu np. wcierki lub glinki. Także oleje i smary do kopyt, a też spray/maść na strzałki może dać pozytywny wynik badania antydopingowego. By mieć pewność, że nie ma ryzyka naruszenia przepisów trzeba znać odpowiedzi na pytania:
- czy produkt zawiera substancję zakazaną
- ile zakazanej substancji zawiera produkt
- jak bardzo wchłania się przez skórę czy kopyta
- jak długo utrzymuje się w organizmie.
Substancje podane w paście do pyska lub wcierane, a też iniekcje domięśniowe będą wykrywalne w organizmie dłużej niż te podane dożylnie.
Producenci w kropce
Lista substancji zakazanych jest cyklicznie aktualizowana. To nakłada potrzebę regularnego jej sprawdzania na producenta deklarującego, że produkt jest wolny od dopingu.
Niestety FEI nie oferuje wsparcia w tym zakresie. Nie ma możliwości zbadania produktów pod kątem substancji zakazanych, ani nie ma też żadnej formy zatwierdzania produktów. Prawdopodobnie wynika to z obawy, że stworzyłoby to fałszywe wrażenie, że FEI może być powiązana z produktami/suplementami paszowymi dla koni.
Badania ziół na wszystkie substancje aktywne byłyby niezwykle kosztowne, co podniosłoby znacznie cenę produktu. Jednak nawet ponosząc te koszty nie ma gwarancji, że wszystkie substancje aktywne zostały przebadane i że żadna z nich nie wejdzie w reakcję krzyżową z innymi składnikami diety.
Przesłanie FEI brzmi:
„JEŚLI MASZ JAKIEKOLWIEK WĄTPLIWOŚCI, NIE PODAWAJ PRODUKTU SWOJEMU KONIOWI”.
Zawody i doping u koni w praktyce
Startując w zawodach koniecznie trzeba zapoznać się z przepisami Przepisy obwiązują wszystkich zawodników biorących udział w rywalizacji sportowej, niezależnie czy są to zawody regionalne czy ogólnopolskie.
- Podczas zawodów pobranie próbki może nastąpić w każdym momencie zawodów i do 30 minut po oficjalnym ogłoszeniu wyników. Jeśli zawodnik zrezygnował ze startu należy zgłosić ten fakt komisji.
W przeciwnym razie koń nadal podlega kontroli.
- Aktualna Lista Substancji Zakazanych dla koni FEI znajduje się na stronie www.inside.fei.org, a także w aplikacji na telefon FEI Clean Sport.
- Z ostrożnością należy także korzystać z zabiegów fizjoterapii i upewnić się co stosuje fizjoterapeuta. Krioterapia i terapia falą uderzeniową są zabronione na zawodach FEI na 5 dni przed zawodami.
- Próbki pobierane są zarówno na zawodach regionalnych jak i ogólnopolskich. Odsetek prób pozytywnych na zawodach regionalnych jest kilkukrotnie wyższy niż na zawodach zaliczanych do rankingu FEI. W dużej mierze wynika to z niewiedzy.
- PZJ organizuje szkolenia dotyczące dopingu u koni i zawodników.
2023.10.02
Karolina Pilichowska
