Jak podnieść odporność koni? - Jesienne dylematy
Nadejście jesieni przynosi nowe wyzwania dla właścicieli koni. Po letnich zmaganiach z owadami, upałami (na szczęście ten rok nam takowych oszczędził), stratami elektrolitów, wypasaniem na pastwiskach, zbiorem lub zakupem siana, nadeszły kolejne zadania związane z kolejną porą roku. Teraz na pierwszy plan wysuwa się zadbanie o odporność organizmu koni na choroby i infekcje.
Układ immunologiczny to złożony system, którego celem jest ochrona przed wirusami, grzybami, bakteriami, a nawet komórkami rakowymi. Wszystkie mechanizmy układu immunologicznego mają za zadanie nie dopuścić drobnoustrojów do wnętrza organizmu, co nazywa się odpornością nieswoistą. Jeśli jednak niechciani intruzi przedostaną się przez barierę zewnętrzną, układ odpornościowy ma drugie zadanie. Rozpoznać i zlikwidować wszelkie szkodliwe bakterie czy grzyby, zanim zaczną wyniszczać organizm. Nazywamy to odpornością swoistą.
Dlaczego jesień jest sprawdzianem dla odporności organizmów u koni?
Składa się na to kilka czynników:
- kończy się wartościowa trawa,
- amplituda temperatur dzień / noc jest często wysoka (sięga często ponad 10 stopni),
- linienie - zrzucanie sierści letniej i wytwarzanie sierści zimowej,
- gwałtowne obniżenia temperatury (konie mogą nie nadążyć z wytworzeniem grubszej sierści),
- częsty deszcz i wilgoć,
- inwazja pasożytów wewnętrznych (w tym okresie szczególnie dokuczliwe są gzy),
- zmienna pogoda wzmaga potliwość, szczególnie podczas treningów.
Co poprawi, a co obniży odporność konia jesienią?
Przede wszystkim należy zadbać o podstawy, czyli koń musi być w odpowiedniej kondycji i otrzymywać pożywienie w odpowiedniej ilości i poprawnie zbilansowane.
Zbyt chudy koń nie ma zgromadzonej odpowiedniej ilości składników odżywczych w organizmie. Jeśli przy tym wygląda i zachowuje się zdrowo oznacza to, że jego dieta na razie wystarcza na podstawowe funkcjonowanie, prawdopodobnie częściowo kosztem eksploatacji tkanek organizmu. W obliczu zmasowanego ataku wirusów lub bakterii może nie być w stanie się obronić. Z kolei niesprzyjające warunki zwiększają zapotrzebowanie na określone składniki odżywcze, co oznacza że aktualna dawka pokarmowa może okazać sie niewystarczająca. Wtedy nawet mikroorganizmy stale bytujące w otoczeniu mogą wedrzeć się do organizmu i wywołać stan chorobowy.
Czynniki, które obniżają odporność niezależnie od pory roku to min.:
- stres
- duży wysiłek fizyczny
- zmiana stajni lub stada
- deficyty minerałów lub witamin w diecie
- przewlekły ból
- transport
- niedożywienie
- obecność w otoczeniu koni z infekcjami
- nagłe zmiany temperatury
- przewianie
- nagłe zmiany paszy
- zabiegi i operacje weterynaryjne.
Jak dieta wpływa układ immunologiczny i co zastosować, by wesprzeć zdrowie naszego konia?
Zależność między odżywienia a układem odpornościowym jest jednym z głównych tematów badań naukowych od XX wieku. Oczywiste jest, że wystarczająca ilość pożywienia i jego odpowiednie zbilansowanie zapewnią optymalne funkcjonowanie organizmu. Układając dawkę pokarmową trzeba uwzględnić energię, białko, minerały i witaminy, bo każdy ze składników odżywczych ma w organizmie określoną funkcję i tylko ich harmonijne współdziałanie gwarantuje zdrowie organizmu.
Składniki diety mające duży wpływ na odporność koni, a zwykle dostarczane w diecie w niedostatecznej ilości to:
- aminokwasy egzogenne (dostarczane w postaci białka wysokiej jakości, determinują regenerację organizmu),
- cynk (najczęściej spotykanym niedoborem u koni na całym świecie jest właśnie cynk),
- antyoksydanty: selen, witaminy A, C, E (gleby w Polsce są ubogie w selen w związku z czym jego niedobory u koni są bardzo częste. Zawartość witaminy E w trawie jest wysoka, jednak siano podczas suszenia traci jej bardzo dużo; już po trzech miesiącach składowania ilość witaminy E będzie niewystarczająca dla zaspokojenia zapotrzebowania koni),
- kwasy omega-3 (występuje w trawie w sporej ilości, niestety ulegają zniszczeniu podczas suszenia).
Odpowiednia pasza dla koni także dodatkowo stymulować układ odpornościowy u koni. Znane od pradawnych czasów zioła mają zastosowanie do dziś, a to za sprawą zawartych w nich związków aktywnych takich jak flawonoidy, alkaloidy, glikozydy itd. Mimo, że ich działanie rzadko jest udowodnione naukowo to efekty in vivo są wyraźnie widoczne. Dlatego do stałej diety naszego podopiecznego warto je wprowadzić na zasadzie kuracji, czyli podawane przez kilka tygodni (wg zaleceń producenta). Oczywiści nie tylko zioła zawierają substancje pozytywnie wpływające na pracę układu immunologicznego. Wiele roślin ma opinię pozytywnie korzystnie wpływających na zdrowie. Tak więc do dyspozycji mamy szereg naturalnych produktów wzmacniających odporność. Oto niektóre z nich:
- żeńszeń
- czarnuszka
- winogrona, wytłoki z winogron, pestki winogron
- czosnek (może być stosowany przez krótki czas, może wpływać niekorzystnie na żołądek i wątrobę)
- algi (np Spirulina)
- propolis i produkty pszczele (nie jest to produkt roślinny, ale warto go wymienić).
Chcąc wzmocnić organizm lub pomóc zainfekowanemu organizmowi w walce, warto sięgnąć także po gotowe suplementy wzmacniające odporność. Zwykle zawierają one mieszankę minerałów i witamin, których deficyt najbardziej prawdopodobny w związku z przeciążeniem układu immunologicznego. Warto wybrać suplementy wysokiej jakości, zawierające złożony skład, a w szczególności wartościowe immunostymulatory takie jak glutamina (lub bliski jej glutation), beta glukany, rutyna lub l-karnityna).
W kontekście odporności organizmu wspomnieć także trzeba o dobroczynnych bakteriach układu pokarmowego. Mikroflora znajdująca się w jelitach pełni u koni niezmiernie ważną rolę. Zaburzenia jej funkcjonowania mają bezpośredni wpływ na zdrowie koni. Warto w diecie konia uwzględnić zarówno probiotyki, jak i prebiotyki. Szczególnie w sytuacjach stresowych i przy zmianie paszy.
Czy stosowanie czosnku i witaminy C u koni jest dobrym rozwiązaniem?
Czosnek niewątpliwie ma działanie antyseptyczne i przeciwzapalne, jednak jego kilkutygodniowe podawanie może obciążać wątrobę, podrażniać żołądek i pogorszyć jakość krwi. Zawarty w czosnku disulfid N-propulu to toksyna negatywnie wpływająca na czerwone krwinki. Skutkiem jej zwiększonej obecności w organizmie może być anemia, co zostało potwierdzone badaniami przeprowadzonymi na koniach. Szczególnie nie wskazane jest stosowanie go u koni z wrzodami.
Witamina C natomiast jest najpopularniejszym środkiem "wspomagającym leczenie przeziębienia i grypy" dla ludzi. Być może przez analogię powszechnie uważa się, że powinna być suplementowana u koni, by wzmocnić ich odporność. Jednak organizm konia sam wytwarza witaminę C w wątrobie, więc nie ma konieczności suplementowania jej u koni nie pracujących lub pracujących lekko.
W naturze jest ona obecna w świeżych roślinach pastwiskowych, warzywach i owocach. Zamiast stosować suplementy syntetyczne lepszym rozwiązaniem jest podanie na przykład owoców dzikiej róży, które dostarczą tę witaminę w naturalnej formie. Podawanie witaminy C w proszku jest wskazane, gdy zapotrzebowanie na antyoksydanty wzrasta, czyli u koni z infekcjami (np. zołzy), po operacjach, krwawiących z nosa, koniom w ciężkim treningu, alergikom z czynnymi objawami, rao'wcom. Warto wziąć pod uwagę, że witamina C może wzmagać wchłanianie żelaza, którego w diecie koni jest itak bardzo dużo, co wtórnie może prowadzić do niedoborów na przykład miedzi i cynku.
Co jeszcze trzeba dopilnować?
- odrobaczanie - harmonogram odrobaczania jest istotny, gdyż nie doprowadza do dużej inwazji pasożytów. Szczególnie konie przebywające latem w stadzie na pastwiskach lub zmieniające stajnie musza być kilka razy w roku odrobaczane. Jesień to ważny czas na odrobaczanie między innymi z uwagi na cykl rozwoju gzów. W zależności od zagrożenia odrobaczenie należy przeprowadzić w listopadzie lub podwójnie; we wrześniu i w grudniu.
- poprawny stan uzębienia - koń przez najbliższe kilka miesięcy będzie jadł głownie siano. Do jego przezucia potrzebuje zdrowych zębów bez haków. Jeśli koń nie ma regularnie piłowanych zębów, na jesień kontrola weterynarza jest konieczna.
- szczepienia - ich zadaniem jest stymulacja układu odpornościowego, a decydująca jest ich regularność.
Produkty stymulujące układ odpornościowy niezaprzeczalnie są przydatne w okresach narażających organizm na infekcje. Jednak zanim rozważysz podanie któregokolwiek z nich, upewnij się czy układ odpornościowy konia ma fundamentalne wsparcie, czyli zbilansowaną dietę. Czasem dobry suplement witaminowo-mineralny, podanie odpowiedniej paszy lub indywidualne dostosowanie suplementacji może być wszystkim, czego potrzebujesz.
